چرخه عمر محصول به همه مراحلی گفته می‌شود که یک محصول طی می‌کند؛ از مرحله پیدایش و توسعه محصول تا افول و زوال آن. مراحل این چرخه که به اختصار به آن PLC گفته می‌شود برای تصمیمات صاحبان مشاغل در رفع نیاز مشتری و بازاریابی اهمیت دارد. درواقع بایستی مشخص شود که کالا در کدام مرحله از چرخه عمرش قرار دارد تا بر اساس آن تصمیم درستی اتخاذ شود تا به این ترتیب از منسوخ شدن آن ممانعت شود.
از آنجایی که هیچ کسب و کاری نمی‌خواهد کالایش منسوخ شود، بایستی با استفاده تکنولوژی روز همیشه به روز باشد و با پاسخگویی سریع به نیاز مشتریان، پیشرفت خود را تضمین کند. با توجه به اهمیت بالای چرخه عمر کالا و نیاز به تصمیم گیری فوری در هر مرحله از آن، در این مقاله مفصل به این مبحث خواهیم پرداخت؛ با ما همراه باشید.
چرخه عمر محصول PLC چیست؟
چرخه عمر کالا مجموعه مراحلی است که کالا در طول حیاتش آنها را طی می‌کند. این چرخه شامل 6 مرحله اصلی است و هر مرحله از آن بر روی تصمیم گیری صاحبان مشاغل در زمینه بودجه تبلیغات، قیمت کالا و بسته بندی آن تأثیرگذار است. برای مثال مدیران بر اساس مرحله‌ای که محصول در آن قرار دارد، قیمت آن را تعیین می‌کنند.
هر بازاریابی بایستی بداند که تاکتیک‌ها و استراتژی‌ها چطور در هر مرحله تغییر کند تا در نتیجه جلو افول و زوال محصول در بازار گرفته شود. در ادامه مراحل چرخه عمر کالا را معرفی خواهیم کرد:
مرحله اول: توسعه
این مرحله در حقیقت مرحله تحقیقات پیش از معرفی محصول به بازار است. در این مرحله سرمایه گذاری صورت می‌گیرد، نمونه اولیه محصول ساخته و پرورش داده می‌شود، کیفیت و عملکرد محصول تست می‌شود و برای راه اندازی تولید آن برنامه ریزی می‌شود. از آنجایی که در این مرحله فروش صورت نگرفته است، هزینه شرکت افزایش می‌یابد.
اینکه محصول چقدر پیچیده باشد یا اینکه چقدر جدید و خلاقانه باشد این مرحله طول می‌کشد. توجه داشته باشید که اگر محصول نمونه مشابهی در بازار نداشته باشد و درواقع جدید باشد، مرحله توسعه آن سخت و طولانی است.
در استراتژی بازاریابی در این مرحله از چرخه عمر محصول می‌توانید قبل از معرفی محصول تبلیغات گسترده‌ای انجام دهید و به نحوی ذهن مخاطبان را درگیر کنید. هدف از مرحله توسعه در بازاریابی آگاهی از برند است.
مرحله دوم: معرفی
این مرحله مربوط به زمانی است که قصد دارید محصول خود را به بازار معرفی کنید. در این مرحله تیم بازاریابی با تبلیغات و افزایش آگاهی از محصول سعی می‌کنند تا مشتری جذب کنند. بدیهی است که در ابتدا مشتریان محصول مدنظر کم بوده و به آرامی افزایش خواهند یافت. در مرحله معرفی، شرکت‌ها با راه اندازی کمپین تبلیغاتی و بازاریابی متمرکز تلاش می‌کنند تا مشتریان خود را با محصول آشنا کنند.
بازاریابی محتوایی و بازاریابی درونگرا در این مرحله کمک زیادی به شما خواهد کرد. شما بایستی در این مرحله به مشتریان خود آموزش دهید؛ درواقع مشتریان قبل از خرید بایستی محصولات شما را بشناسند. اگر در این مرحله موفق شوید، محصول شما وارد مرحله بعدی یعنی مرحله رشد خواهد شد.
مرحه سوم: مرحله رشد
در این مرحله از چرخه عمر محصول مشتریان به اندازه کافی با محصول شما آشنا شده‌اند و دیگر نوبت به عرضه و تقاضا می‌رسد. درواقع عرضه و تقاضا در حال رشد است. در مرحله رشد بازار عرضه و فروش محصولات شما گسترده شده و وارد عرصه رقابت با دیگر محصولات خواهید شد. اینجاست که با استفاده از کمپین‌های تبلیغاتی هدفمند می‌توانید از رقبا پیشی بگیرید.
در این مرحله همگام با رشد، بایستی با ارائه خدمات پشتیبانی مؤثر، اضافه کردن ویژگی‌های مثبت بیشتر و … نسبت به رقبا عملکرد بهتری داشته باشد.
مرحله چهارم: مرحله بلوغ
در مرحله بلوغ میزان فروش محصول به نسبت مرحله رشد کندتر می‌شود. اینجاست که مدیران بایستی در مورد کاهش قیمت تصمیم بگیرند تا از رقبا عقب نمانند. در این مرحله کسب و کار شما کارآمدتر عمل می‌کند و اشکالاتی که در مراحل قبلی داشته را برطرف می‌کند.
در مرحله بلوغ کمپین‌های تبلیغاتی به جای آگاهی از برند روی تمایز محوریت دارد؛ به این ترتیب بایستی ویژگی‌های بیشتر، کاهش احتمالی قیمت و عرضه بیشتر مدنظر قرار بگیرد تا تمایز ایجاد شود.
در این مرحله که جایگاه محصول تثبیت شده و فروش به میزان قابل قبولی رسیده، نوبت به این می‌رسد که محصول خود را به عنوان پیشگام در بازار معرفی کنید و از رقبا متمایز شوید. در این مرحله هرچه محصول شما در بازار قابل قبول تر می‌شود بایستی آن را بیشتر بهبود ببخشید؛ این کار به شما در مرحله بعدی یعنی اشباع کمک می‌کند.
مرحله پنجم: مرحله اشباع
در این مرحله فروش به یک حد ثابتی می‌رسد و رقبا کم کم بخش‌های از بازار را تصاحب می‌کنند. بدیهی است که در مرحله اشباع بایستی تلاش زیادی صورت بگیرد تا محصولات شما وارد مرحله افول نشوند.
زمانی که بازار دچار اشباع شود، بایستی آگاهی از برند، تمایز ویژگی ها، قیمت محصولات و خدمات پس از فروش اولویت قرار داده شود؛ به عبارتی چون رقابت شدت پیدا می‌کند، بایستی محصول شما برتری داشته باشد. از آنجایی که نوآوری در این مرحله دیگر کارآمد نیست، باید روی اصلاحات جزئی تمرکز کنید؛ مثلاً خدمات پس از فروش را مدنظر قرار دهید یا از نظرات مشتریان در مورد محصول در بازاریابی استفاده کنید.
مرحله ششم: مرحله افول
مرحله آخر از چرخه عمر محصول مرحله افول است. درصورتی که محصول شما در بازار پررقابت برتری و علاقه مشتریان را از دست بدهد، فروش آن به شدت کاهش یافته و غلبه بر چنین شرایطی بسیار دشوار است. همچنین در این فاصله زمانی محصولات جدیدتر و مدرن‌تر وارد بازار می‌شوند که کار را سخت‌تر می‌کنند. در چنین شرایطی شرکت‌ها تولید محصولات قدیمی را متوقف می‌کنند یا اینکه با نوآوری و خلاقیت محصولات جدیدی روانه بازار می‌کنند.
از آنجایی که صاحبان کسب و کار نمی خواهند به هیچ وجه مرحله افول را تجربه کنند، تمامی راهکارهای که کمک به پیشگیری از ورد به این مرحله می‌کند را به کار می گیرند. با این حال این مرحله اجتناب ناپذیر است.
استفاده از استراتژی های تبلیغاتی جدید، کاهش قیمت، افزایش ارزش محصول با افزودن ویژگی‌های جدید به آن، یافتن بازار جدید و یا تغییر ویژگی‌های ظاهری محصول، از راهکارهایی است که کمک می‌کند تا چرخه عمر محصول را افزایش داد.
چرخه عمر کالا در بازارهای جهانی
چرخه عمر کالا در بازارهای جهانی تحت عنوان IPL شناخته می‌شود و وضعیت محصول را از مرحله توسعه و رشد تا اشباع و افول مشخص می‌کند. در این راستا صاحبان مشاغل شروع به تحقیقات بازار در عرصه جهانی می‌کنند. این چرخه با چرخه های معمولی مشابه است و تنها در مرحله توسعه تفاوت هایی به نظر می‌رسد؛ زیرا قوانین کشورها بر مدت زمان عرضه محصول تأثیر می‌گذارد.
دلایل استفاده از چرخه عمر محصول
هر محصولی عرضه متفاوتی دارد؛ بدیهی است که عرضه و تقاضا برای محصولات یک برند با محصولات یک شرکت باسابقه که اکنون در مرحله بلوغ قرار دارد، متفاوت است. در چرخه عمر محصول کمپین‌های تبلیغاتی نقش اساسی را ایفا می‌کنند؛ ابتدا در جهت آگاهی از برند فعالیت می‌کنند و در نهایت برای حفظ این آگاهی تلاش می‌کنند. مهمترین دلایل استفاده از این چرخه در بازاریابی به شرح زیر است:
اعتبارسازی در رقابت
برای برتری بر رقبا، بایستی با انجام تبلیغات هدفمند اعتبارسازی کنید. درصورتی که محصولتان جدید است بایستی آن را بر اساس خلاقانه بودن تبلیغ کنید اما اگر محصولتان در بازار تثبیت شده است می‌توانید سابقه طولانی آن را تبلیغ کنید.
قیمت گذاری محصول
قیمت گذاری بر اساس هر مرحله از چرخه عمر انجام می‌شود. ممکن است محصول شما در مرحله اشباع یا افول قرار داشته باشد که در این صورت بایستی قیمت آن کاهش یابد؛ یا اینکه محصول شما در مرحله رشد قرار داشته باشد و قیمت آن رو به افزایش باشد.
استراتژی بازاریابی
مراحل مختلف چرخه عمر محصول مشخص می‌کند که کدام استراتژی بازاریابی را بایستی انتخاب کنید. آگاهی مخاطبان از محصولات شما تعیین می‌کنند که چه محتوایی را در رسانه‌های اجتماعی خود منتشر کنید.
پیشگیری از مرحله افول
افول محصول و جایگزین شدن آن با محصول رقیب بدترین چالشی است که هر فروشنده‌ای را تهدید می‌کند؛ از این جهت بازاریاب ها بایستی بتوانند با نوآوری و اتخاذ تصمیمات جدید از این مرحله پیشگیری کنند.
چرا چرخه عمر کالا اهمیت زیادی در بازاریابی دارد؟
چرخه عمر محصول مانند چراغ راه، مسیر کمپین بازاریابی را روشن می‌کند؛ فرقی نمی‌کند محصول شما جدید باشد یا متعلق به برندی باسابقه، در هر صورت توجه به این چرخه اقدامات بعدی شما را مشخص می‌کند.
این چرخه وضعیت کسب و کار و محصولات شما را در هر مرحله تعیین می‌کند؛ اینکه در هر مرحله چه محتوای تبلیغاتی باید تولید و منتشر کنید، چه زمانی نیاز به نوآوری دارید، چه موقع باید قیمت محصولات خود را تغییر دهید و … .
در صورتی که چرخه عمر محصول را در ذهن داشته باشید، می‌توانید در کمپین‌های تبلیغاتی عملکرد بهتری داشته باشید و به بازگشت سرمایه خود امید داشته باشید.
